Nocebo Etkisi
Plasebo etkisini hepinizin duyduğuna eminim…Hastalar yeni ve hoş bir ilaç aldıklarını düşündüklerinde gerçekleşen şey budur, ancak gerçekten aldıkları şey sadece ilaç görünümlü bir şekerdir. Ardından, “tıbbın üzerindeki zihin” devreye girer ve sanki gerçek bir anlaşma yapmış gibi hastalıklarından kurtulmaya başlarlar.
Ancak plasebo etkisinin de karanlık bir tarafı vardır ; “nosebo etkisi” olarak adlandırılan bir tür negatif plasebo etkisi. İlaç görünümlü şeker ilacı verildiğinde neler olacağı, bunun korkunç yan etkileri olan bir ilaç olduğu söylenir ve ardından, hastalar bu semptomları sergilemeye başlar. Nosebo etkisi, bir doktorun size bir ameliyat veya prosedürün olumsuz sonuçları olabileceğini söylemesi durumunda da ortaya çıkabilir: Sadece risklerin bilinmesi, iyileşmenizi olumsuz yönde etkileyebilir.
Öyleyse, olumlu (veya olumsuz) düşüncenin gücünün sağlığınızı gerçekten etkileyebileceği fikrinin ardında herhangi bir kanıt var mı?
Karar: Bir tedavinin size yardımcı olmayacağına inanıyorsanız, muhtemelen yardım etmeyecektir ve tam tersi de doğrudur.
Harvard Tıp Fakültesi’nin Plasebo Çalışmaları müdür yardımcısı olan John Kelley, “İnsanlar bunu bir süredir fark ediyorlar” diyor. “Herhangi bir randomize kontrol denemesine ne zaman bakarsanız bakın, plasebo için yan etki profilinin ne kadar benzer şekilde aktif [tedavi] için yan etki profilini yansıtması şaşırtıcıdır… Bu hayal gücünün gücüdür. Birinden zihinlerinde görsel bir manzara hayal etmesini isterseniz, MRG’de oksipital loblarının (görme ile ilgili beyinlerinin parçaları) aktive edildiğini görebilirsiniz. İnsanlara bir fiziksel aktivite yapmayı hayal etmelerini söylerseniz, aktivasyonu gösteren motor korteksi görürsünüz. Sadece bir şeyin olduğunu hayal etmek, o düşünce, endişe veya acı ile ilişkili beynin bu bölümlerini aktive etmek için yeterlidir. ”
2012 yılında, Almanya’daki Münih Teknik Üniversitesi’nden araştırmacılar nosebo etkisi üzerine derinlemesine bir derleme yaptılar. 31 ampirik çalışmaya baktılar ve nosebo etkisinin sadece var olduğunu saptamakla kalmadılar, aynı zamanda şaşırtıcı derecede yaygın olduğunu da gördüler. Aynı zamanda doktorlar ve hemşireler için etik bir ikileme neden olduğu kanısına vardılar: Hastaları verilen bir tedavinin (radyasyon, kemoterapi, cerrahi, ilaç) olası riskleri ve olumsuz yan etkileri hakkında bilgilendirirse, hastalar bu zararlı sonuçları yaşayacağına inanabilir ve kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet olabilir. Ancak hastalara riskleri söylemezlerse, bilgilendirilmiş onam yasalarını ihlal ettikleri için yanlış uygulama için dava edilebilirler. Doktorlar, tüm korkunç ayrıntıların açıklanmasının hastalarının iyileşmesini engelleyebileceğinden korkuyor olsalar bile, bu açıklamaları yapmak zorundalardır.
Aslında plasebo etkisi de, nosebo etkisi de bize zihnimizin olumlu düşündüğünde iyileşmenin hızlandığını, olumsuz düşündüğünde tedavi etkinliğinin azaldığını gösteriyor. Bu nedenle de başvurduğunuz doktorla aranızdaki terapötik ilişki dediğimiz güven ilişkisi çok önemli hale geliyor. Doktorunuza güvenirseniz, ilaç yan etkilerini söylediğinde de “beni bilgilendiriyor” diye düşünürsünüz, olumsuzluklara takılmadan iyileşeceğinize odaklanırsınız. İyileşmeye inanmak, iyileşmenin yarısının gerçekleşmesi anlamına gelebilir 😉
Plasebo ve Nosebo etkileri filmlerde bile kullanılmış etkiler aslında…
1999 yapımı Wachowski kardeşlerin yönetip senaryosunu yazdığı Matrix film serisinin ilkinde Morpheus’un Neo’ya sorduğu, çok katmanlı, derin anlamlar içeren muhteşem soru ve sonrasında yapılan seçimle Neo kurtarıcı olduğuna inanıyor. Çünkü aslında Morpheus, onun kurtarıcı olduğunu biliyor ve Neo’nun da buna inanmasını sağlıyor. Kırmızı hapı almanın hayatını değiştireceği telkini seçimini ondan yana yapmasını sağlıyor.
Johann Wolfgang von Goethe’nin de ifade ettiği gibi;
“Bir kişiye olduğu gibi davranırsanız, olduğu gibi kalır. Ama ona olması gerektiği ve olabileceği şeymiş gibi davranırsanız, olması gereken ve olabileceği şey olur. ”
Kaynak: https://www.webmd.com/balance/features/is-the-nocebo-effect-hurting-your-health#2
Resim: By I, Greg Williams, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3384645
Gülşah Meral Özgür
Psikiyatrist, Psikoterapist
